راز برآمدگی عجیب پشت جنگنده‌های «اف ۳۵» / عکس

اگر روی بدنه‌ی صیقلی و پنهان‌کار جنگنده F-۳۵A نروژی زائده‌ای غیرمنتظره دیدید، تعجب نکنید؛ این «برآمدگی» نه بخشی از سامانه‌های جاسوسی است و نه ابزار جنگ الکترونیک. در واقع، نروژی‌ها یک راهکار ساده اما خلاقانه برای فرود ایمن در باندهای یخ‌زده پیدا کرده‌اند.

تینا مزدکی_جنگنده F-۳۵ یکی از پیشرفته‌ترین جنگنده‌های نسل پنجمی جهان است که با انبوهی از فناوری‌ها تجهیز شده و با تمرکز بر ویژگی حیاتی پنهان‌کاری طراحی شده که امروزه یکی از ملزومات اصلی نیروی هوایی‌های مدرن به‌شمار می‌رود. این جنگنده همچنین یکی از پرصادرات‌ترین جت‌های آمریکایی است که بیش از هزار فروند آن در نیروی هوایی کشورهای مختلف به خدمت گرفته شده است.

به‌طور کلی، سه گونه از F-۳۵ وجود دارد: F-۳۵A، F-۳۵B و F-۳۵C. اما در این گزارش، تمرکز بر گونه F-۳۵A است؛ به‌ویژه جنگنده‌های F-۳۵A متعلق به نیروی هوایی سلطنتی نروژ (RNoAF) که می‌توان آن‌ها را گونه‌ای خاص در دل یک گونه دانست.

برآمدگی پشت F-۳۵ نروژی‌ها دقیقاً چیست؟

چیزی که جنگنده‌های نروژی را از سایر نسخه‌ها متمایز می‌کند، یک برآمدگی عجیب روی بدنه هواپیماست. این برآمدگی در میان سکان‌های عمودی جنگنده قرار دارد و ظاهراً می‌تواند محل قرارگیری حسگرها یا تجهیزات جنگ الکترونیک باشد. اما حقیقت ماجرا این است که این ویژگی منحصربه‌فرد هیچ‌گونه تجهیزات پیشرفته‌ای در خود ندارد؛ هدف از وجود آن، کمک به خلبانان F-۳۵A نروژی برای فعالیت در شرایط آب‌وهوایی سخت این کشور است.

این «برآمدگی» در واقع یک غلاف جداشدنی است که چتر ترمزی داخل آن قرار دارد؛ چتری که به کاهش سرعت سریع هواپیما در باندهای کوتاه و لغزنده‌ی نروژ، به‌ویژه در محیط‌های قطبی، کمک می‌کند. نگاهی دقیق‌تر به ماجرای این برآمدگی عجیب و چتر پنهان آن می‌اندازیم.

چتر ترمز چگونه کار می‌کند؟

در نگاه اول، تشخیص نسخه‌های F-۳۵A مجهز به این غلاف از نسخه‌های معمولی آسان نیست. این غلاف بین سکان‌های عمودی قرار گرفته و به‌گونه‌ای طراحی شده که ویژگی پنهان‌کاری کلی جنگنده را حفظ کند. این ساختار ماژولار است و امکان نصب و جداسازی سریع و آسان آن وجود دارد.

مکانیزم عملکرد چترهای ترمز ساده است: آن‌ها با ایجاد مقاومت هوا، به سیستم‌های ترمز معمولی یا سامانه‌های آیرودینامیکی کمک می‌کنند تا هواپیما سریع‌تر متوقف شود. این سامانه سال‌هاست که در انواع مختلف هواپیماها استفاده شده، از جمله جنگنده‌هایی مثل F-۴ و F-۱۶، هواپیمای جاسوسی SR-۷۱، شاتل فضایی و حتی برخی از هواپیماهای غیرنظامی مثل توپولف ۱۴۴ (نسخه روسی و ترسناک کنکورد).

چتر مورد استفاده در F-۳۵ باید به اندازه‌ای مقاوم باشد که با وزن بالای این جنگنده سازگاری داشته باشد؛ از همین‌رو این چتر از جنس کِولار ساخته شده است. در نسخه نروژی، خلبان با استفاده از یک کلید که در سمت چپ پنل کنترل قرار دارد، چتر را فعال کرده و پس از توقف هواپیما، همان کلید برای جداسازی چتر به کار می‌رود. این چتر علاوه‌بر کاهش سرعت، کنترل بهتر هواپیما در سطوح یخ‌زده را نیز ممکن می‌سازد.

در ابتدا، کمی دردسرساز بود

با وجود اینکه ایده‌ی چتر ترمز ساده و شناخته‌شده است، شاید عجیب باشد که چنین فناوری‌ای در جنگنده‌ای بسیار پیشرفته با مشکل روبه‌رو شود. اما در عمل این اتفاق افتاد. نیاز اولیه نیروی هوایی نروژ این بود که سیستم چتر ترمز تنها در یک مورد از هر ۱۰ هزار استفاده دچار خطا شود. هرچند نرخ دقیق شکست اعلام نشد، اما نروژ به‌وضوح اعلام کرد که استاندارد موردنظر محقق نشده است.

در نتیجه، برخی اصلاحات طراحی انجام شد؛ از جمله تغییر در کیسه‌ی بازکننده‌ی چتر و چتر اولیه (چتر کوچک‌تری که ابتدا باز می‌شود تا چتر اصلی را بیرون بکشد). قرار بود این اصلاحات تا سال ۲۰۲۰ تحویل داده شود، اما تأیید رسمی درباره رفع کامل مشکل تاکنون منتشر نشده است.

با این حال، نروژ عقب ننشست و تبدیل به اولین کشور متحد آمریکا شد که برنامه‌ی خرید کامل جنگنده‌های F-۳۵A خود را به پایان رساند و آخرین فروند را در سال ۲۰۲۴ تحویل گرفت. به نظر می‌رسد این برآمدگی عجیب در نهایت چندان هم دست‌وپاگیر نبود.