در دوراهی انتخاب بین زیارت و انفاق و کمک به دیگران، کدام اولویت دارد؟ پاسخ این پرسش، تعادلی ظریف بین ارزش‌های معنوی و مسئولیت‌های اجتماعی است. در حالی که سفرهای زیارتی جایگاه ویژه‌ای در دین دارند، رفع نیازهای ضروری جامعه نباید به فراموشی سپرده شود.
به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، در دنیای امروز، سوالات و شبهات اخلاقی پیرامون اولویت‌های معنوی و اجتماعی در اسلام به یکی از دغدغه‌های اصلی مسلمانان تبدیل شده است.
بنابر روایت حوزه، افراد با نیت خیر و دغدغه‌مندی در جستجوی پاسخی منطقی برای تعادل بین عبادات فردی و خدمت به جامعه هستند و در این راستا، حجت‌الاسلام رضا پارچه باف، کارشناس شبهات اخلاق، در گفت‌وگو با رسانه رسمی حوزه به تحلیل و ارائه پاسخ این سوالات می‌پردازد.
سؤال و شبهه:
آیا می‌توان به سفرهای زیارتی از منظر دیگری نگریست؟ با توجه به اینکه یکی از اهداف خرج کردن پول، کسب ثواب و کمک به دیگران است، چرا باید هزینه‌های سفر به مکان‌های مقدسی چون مکه یا کربلا را متقبل شویم، در حالی که این پول ممکن است به جیب عده‌ای برود؟ به جای این هزینه‌کرد، آیا بهتر نیست که این مبالغ صرف ساخت بیمارستان‌ها، مدارس یا کمک به افراد نیازمند شود؟
آیا اولویت دادن پول و هزینه سفرهای زیارتی به کارهای خیر دیگر صحیح است یا خیر؟
پاسخ حجت الاسلام پارچه باف :
برای پاسخ به این پرسش، لازم است که هم به جنبه‌های معنوی و اعتقادی سفرهای زیارتی توجه کنیم و هم به مسئولیت‌های اجتماعی و انسانی خود.
سفرهای زیارتی از منظر دینی
در اسلام، زیارت اماکن مقدسه مانند مکه (برای حج و عمره) و کربلا (برای زیارت امام حسین (ع)) از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و در روایات معصومین (ع) بر فضیلت و ثواب آن تأکید شده است. این روایات زیارت را نه تنها یک عمل عبادی، بلکه عاملی برای تزکیه نفس، تقویت ایمان، ارتباط با خدا و اولیای او، و کسب معرفت و بصیرت می‌دانند.
تأثیر زیارت بر ایمان
در روایات آمده است که زیارت ائمه (ع) باعث تجدید ایمان و پاک شدن گناهان می‌شود. به عنوان مثال، امام رضا (ع) فرمودند:
“مَنْ زَارَنِی عَلَی بُعْدِ دَارِی أَتَیْتُهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ فِی ثَلَاثِ مَوَاطِنَ حَتَّی أُخَلِّصَهُ مِنْ أَهْوَالِهَا: إِذَا تَطَایَرَتِ الْکُتُبُ یَمِیناً وَ شِمَالًا وَ عِنْدَ الْمِیزَانِ وَ عِنْدَ الصِّرَاطِ”
(هر کس مرا با وجود دوریِ راه زیارت کند، روز قیامت در سه جا به دیدارش می‌آیم تا او را از ترس‌های آن رهانم: هنگام پراکنده شدن نامه‌ها به راست و چپ، نزد میزان و نزد صراط). (من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۵۸۵)
زیارت، نشانه مودت
زیارت، ابراز مودت و محبت به اهل بیت (ع) است که در قرآن کریم بر آن تأکید شده است:
“قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبی”
(بگو: «من هیچ پاداشی از شما بر این [رسالت] درخواست نمی‌کنم، جز مودّت درباره خویشاوندان). (شوری، ۲۳)
اثرات اجتماعی زیارت
سفرهای زیارتی، علاوه بر آثار فردی، می‌توانند اثرات اجتماعی مثبتی نیز داشته باشند. این سفرها باعث ایجاد وحدت و همدلی بین مسلمانان، تقویت فرهنگ اسلامی، و ترویج ارزش‌های اخلاقی و انسانی می‌شوند.
* اولویت‌بندی هزینه‌ها
با این حال، نباید از یاد برد که اسلام دینی جامع است که به تمام ابعاد زندگی انسان توجه دارد. در کنار تأکید بر زیارت و اعمال عبادی، بر مسئولیت‌های اجتماعی و انسانی نیز تأکید فراوانی شده است.
کمک به نیازمندان، رسیدگی به فقرا، ساخت بیمارستان‌ها و مدارس، و رفع مشکلات جامعه، از جمله وظایف مهمی هستند که در اسلام به آن‌ها توصیه شده است.
آیات و روایات مربوط به انفاق و کمک به نیازمندان
در قرآن کریم و روایات معصومین (ع)، انفاق و کمک به نیازمندان از برترین اعمال شمرده شده است. به عنوان مثال، خداوند در قرآن می‌فرماید:
“مَثَلُ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّهٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِی کُلِّ سُنْبُلَهٍ مِائَهُ حَبَّهٍ وَ اللَّهُ یُضاعِفُ لِمَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ”
(مثل کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می‌کنند، همانند دانه‌ای است که هفت خوشه برویاند؛ در هر خوشه، یکصد دانه باشد؛ و خداوند آن را برای هر کس بخواهد (و شایستگی داشته باشد)، دو یا چند برابر می‌کند؛ و خدا (از نظر قدرت و رحمت،) وسیع، و (به همه چیز) داناست). (بقره، ۲۶۱)
* اولویت نیازهای ضروری
در شرایطی که نیازهای ضروری جامعه مانند فقر، بیماری و بی‌سوادی وجود دارد، اولویت با رفع این نیازهاست. به این معنا که اگر فردی توانایی مالی محدودی دارد، بهتر است ابتدا به این نیازها رسیدگی کند و سپس به زیارت برود.
* رابطه بین زیارت و کمک به نیازمندان
بین زیارت و کمک به نیازمندان، تضادی وجود ندارد. هر دو عمل، خیر و ثواب دارند و می‌توانند مکمل یکدیگر باشند. یک فرد مسلمان می‌تواند هم به زیارت برود و هم به نیازمندان کمک کند. مهم این است که در این زمینه، تعادل و اعتدال را رعایت کند و با توجه به شرایط و توانایی‌های خود، بهترین تصمیم را بگیرد.
و اما اولویت بین زیارت و کمک به نیازمندان در کجا پیش می‌آید؟
اولویت‌بندی بین زیارت و کمک به نیازمندان، به شرایط و موقعیت‌های مختلف بستگی دارد:
توانایی مالی: اگر فردی توانایی مالی محدودی دارد، اولویت با رفع نیازهای ضروری جامعه است.
نیاز جامعه: اگر در جامعه‌ای فقر و بیماری گسترده است، اولویت با کمک به نیازمندان و رفع این مشکلات است.
تأثیر زیارت: اگر زیارت، تأثیر عمیقی بر روح و روان فرد داشته باشد و باعث تحول مثبت در زندگی او شود، می‌تواند در اولویت قرار گیرد.
نیت فرد: نیت فرد در انجام هر دو عمل بسیار مهم است. اگر فرد با نیت خالص و برای رضای خدا به زیارت برود یا به نیازمندان کمک کند، هر دو عمل او ارزشمند و مقبول خواهد بود.
