مردم‌داریِ امام علی در اشعار فارسی در گفت‌وگو با دکتر سیده الهام باقری، استاد ادبیات دانشگاه
سید محمدحسین شهریار در سروده‌های خود دو ویژگی «عدالت» و «احسان» را از امام علی علیه السلام و مردم‌داری ایشان وصف می‌کند. دکتر سیده الهام باقری، نویسنده و استاد ادبیات فارسی در گفت‌وگو با پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، با بیان اینکه در شعر فارسی چندین ویژگی مردم‌داریِ امام علی علیه‌السلام وصف شده اظهار داشت: مهمترین ویژگیِ پرتکرار ایشان در اشعار فارسی آیه معروف «هَل اَتی» در سوره انسان یا دهراست، آیه‌ای که در شان امام نازل شده است.
در روایت‌ها آمده پس از بیماری حسنین علیه السلام بود که امام علی به پیشنهاد پیامبر برای سلامتی حسنین نذر کرد روزه بگیرد، در این روزه داری حضرت زهرا سلام الله علیه و فضه نیز ایشان را همراهی کردند، در آن سه روزی که امام به همراه خانواده قصد افطار داشتند، ایشان مقدار نانی را که برای افطار آن سه روز تهیه کرده بودند به فقرا و نیازمندانی که به درِ منزل مراجعه می‌کردند می‌بخشیدند و خانواده با آب افطار می‌کردند. وقتی پیامبر به دیدن امام و خانواده آمدند متوجه شدند که ازشدت ضعف دستان حسنین می‌لرزد و امام علی نیز درباره این احسان با پیامبرسخن گفتند. بعد از این احسان بود که پیامبر از نزول آیه «هَل اَتی» در شان امام علی علیه السلام خبر داد.
شهریار و دو سروده از امام علی
وی با بیان اینکه همزیستی با افراد جامعه از ادیان دیگر از مردم‌داریِ امام علی علیه السلام بود، افزود: عدالت ایشان نیز از ویژگی‌های مهمی بوده که در جاهای مختلف در شعر فارسی مورد توجه قرار گرفته است. شعر معروف «علی ای همای رحمت» از شهریار درمدح امام علی علیه السلام که گفته:
به جز از علی که گوید به پسر که قاتل من چو اسیر توست اکنون با اسیر کن مدارا
دومین شعر شهریار مربوط می‌شود به آیه هَل اَتی و گفته:
روزه داری که به مِهر اسحار
بشکند نان جوین افطار
ناشناسی که به تاریکی شب
می برد شام یتیمان عرب
پادشاهی که به شب، برقع‌پوش
می‌کشد بار گدایان بر دوش
سعدی و بخشندگی امام علی
این استاد ادبیات فارسی با اشاره به قصیده‌ای از سعدی درباره بخشندگی و مردم‌داری امام علی بیان داشت:
کس را چه زور و زَهره که وصف علی کند
جبّار در مناقب او گفته هل اتی
دیباچه مروت و سلطان معرفت
لشکرکَش فتوت و سردار اتقیا
فردا که هر کسی به شفیعی زنند دست
ماییم و دست و دامن معصوم مرتضی
سعدی و جوانمردی امام علی
باقری افزود: سعدی در بوستان هم به جوانمردی امام علی علیه السلام اشاره کرده و گفته:
جوانمرد اگر راست خواهی ولیست
کرم پیشه شاه مردان علیست
عطار و بخشندگی امام علی
وی با اشاره به داستان زره امام علی علیه السلام و مردی به نام جهود در ادامه گفت: عطار نیز در الهی‌نامه درباره این واقعه گفته:
چنین نقل است کور را جوشنی بود که پشت و روی او چو روشنی بود
مولوی و هل اتی
این استاد ادبیات فارسی دیوان شمس را یکی دیگر از منابعی دانست که در وصف احسان امام اول شعر سروده و اظهار داشت:
در دیوان شمس از مولوی آمده:
آنکه در قرآن سراسر مدح او هست خاصه زینتش هل اَتی‌ست
ابن یمین و هل اتی
باقری با بیان اینکه ابن یمین نیز در قصیده‌ای در مدح امام علی علیه السلام سروده است، گفت:
نوری که هست مطلع آن هل اتی علیست
خلوت نشین صومعه اصطفا علیست
او در قصیده‌ای دیگر گفته:
زان کرامت‌ها که ایزد کرد و خواهد کرد نیز
با علی اکنون بشارت می رساند هل اتی
وی افزود: یکی دیگری از کارهای امام علی علیه السلام که در شعر فارسی بسیار نمود دارد خدمت‌رسانی شبانه یا پنهانی به نیازمندان، اسیران و فقیران و زنان بیوه بوده است. از سخاوت و کرم امام علی علیه السلام هنگامی که در رکوع زکات داد نیز ابن یمین گفته:
آنکه در حین صلات از مال خود دادی زکات
جز علی را کس نمی‌دانم به نَصِّ اِنَّما
از علی آموز اخلاص عمل
باقری با اشاره به اهمیت تعامل با مردم از نگاه امام علی علیه السلام اظهار داشت: ایشان در نهج‌البلاغه به مالک اشتر دستور می‌دهد بین خودت و مردمی که فرمانروایی‌شان می‌کنی دوستی ایجاد کن، با مردم آمیخته باش که اگر با آنها بمیری برایت گریه کنند و اگر زنده باشی در حسرت تو خواهند بود. ایشان در واقع رفاقت و دوستی حاکم یا فرمانروا با مردم را از ویژگی‌های پراهمیت می‌داند.
وی یکی دیگر از اشعار معروف را «از علی آموز اخلاص عمل» دانست و یادآور شد: اخلاص داشتن و مخلص بودن نه در رابطه فردی بلکه در رابطه با خدا و مردم معنا پیدا می‌کند. داشتن اخلاص برای یک فرمانروا بسیار مهم است اینکه دروغ نگوید، ریا نداشته باشد. این ویژگی مهم در داستان بلند دفتر اول مثنوی بیان شده است.
