اینکه چه کسی اولین بار پیاده عازم مشهد شده و زائر قبله هفتم شده است، اطلاع و سند دقیقی در دست نیست. اما آنچه در نشریات قدیمی و اسناد موجود مشاهده می شود، شاه عباس صفوی، نخستین کسی است که زائر پیاده امام رضا(ع) بوده است.
به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ،زائران امام رضا(ع) هریک به شیوه ای، طی طریق می کنند و در مسیر زیارت حضرت سلطان سریر ارتضاء قدم می نهند. در گذشته دور که وسایل نقلیه مانند امروز رایج و در دسترس نبود، استفاده از اسب و شتر و الاغ برای راهی شدن به مشهد مرسوم بوده است. اما در همه این دوره ها چه از زمان سفر با حیوانات، ماشین، قطار و چه سفرهای هوایی همواره افرادی بوده اند که از سر شوق و عشق زیارت با پای پیاده را برای دیدار با امام هشتم(ع) انتخاب کرده اند.
بنا بر روایت شبستان، اینکه چه کسی اولین بار پیاده عازم مشهد شده و زائر قبله هفتم شده است، اطلاع و سند دقیقی در دست نیست. اما آنچه در نشریات قدیمی و اسناد موجود مشاهده می شود، شاه عباس صفوی، نخستین کسی است که زائر پیاده امام رضا(ع) بوده است.
از سلطنت تا زیارت با پای پیاده
وی به سال۱۰۱۰ قمری با گروهی از افرادش، مسیر اصفهان تا مشهد را طی ۲۸روز پیاده سپری و سنت حسنه زیارت پیاده مشهد را بنیان‌گذاری کرد. شاه‌عباس به‌محض ورود به مشهد مقدس، به زیارت روضه مقدسه رفت. وی چندروزی در مشهد ساکن شد و شب تا صبح در حرم مطهر امام رضا(ع) ماند. شاه‌عباس زمانی که در حرم حضور داشت مانند خدام حرم مطهر به جاروکشی صحن و روشن یا خاموش‌کردن شمع‌ها مشغول بود. در این سفر، شاه‌عباس چیزهای زیادی را وقف نمود که هنوز آثار آن‌ها موجود است (منجم، ۱۳۶۶).
در عصر صفویه نیز پادشاهان صفوی سفرهای زیارتی مختلفی به مشهد و بقاع متبرکه داشتند. به طوری که سال ۹۱۳قمری شاه اسماعیل پس از غلبه بر شیبک خان ازبک برای زیارت به مشهد می آید. همچنین شاه طهماسب اول نیز پس از پیروزی بر عبید خان ازبک چندین مرتبه به مشهد مسافرت نموده و به زیارت امام رضا (ع) مشرف شد ودستور داد تا طلاکاری گنبد مطهر انجام شود.
سفرهای زیارتی شاه عباس به مشهد از جمله مسافرت هایی است که بازتاب قابل توجهی در آثار دوره صفویه داشته است زیرا پادشاه صفوی برای ادای نذرش در سال ۱۰۱۰ق. از اصفهان با پای پیاده به مشهد آمد و مقرر شد که هر کس از امرا و ارکان دولت و ملازمان و مقربان میل زیارت مرقد امام همام را داشته باشد سواره مرافقت کند و تکلیف پیاده رفتن به احدی نفرمودند.
ماجرای یک سفر ۲۸ روزه
کاروان زیارتی شاه عباس صفوی پس از طی ۲۸ روز به مشهد می رسند. پس از ورود به مشهد به زیارت روضه مبارکه شتافت و پس از آن در چهارباغ مشهد که مقر حاکمان بود، اقامت گزید. در طی اقامت در مشهد، شب تا صبح در حرم به سر می‌بُرد و همچون خدام، گاه جاروکشی می کرد و گاه به روشن کردن و گرفتن گل و شمع و دعا مشغول بود و هدایای زیادی وقف آستانه مقدسه کرد. شاه عباس در ماه های رجب و شعبان و رمضان که ایام متبرک و مصادف با زمستان بود در حرم مطهر به طاعت و عبادت گذرانید و در چهارباغ که دولتخانه شاهی بود منزل گزیده بود.
روایت آقای منجم‌باشی
ملاجلال الدین منجم از ستاره شناسان مشهور دوره صفویه بود که در علوم نجوم و فلک شهره و به همین دلیل در سفرها و جنگها همراه شاه عباس بود. او شرح سفر زیارتی شاه صفوی را با جزئیات نوشته است. او این سفر را مربوط به وقایع ۱۰۱۰قمری می داند. در آن زمان با حرکت شاه عباس، طول مسیر اصفهان تا مشهد را طناب نموده اند تا مسافت دقیق مسافرت مشخص شود. به گفته او مسافت طی شده ۷۵۰۰ ذرع اصفهان تخمین زده شده و ۱۲ هزار ذرع شرعی معلوم شده است.
شاه عباس صفوی در این سفر از شهرهای کاشان، آران و بیدگل، خوشاب، دشت کن، حوض آقامحمد، پل شورابه، قریه قید، آب باریک، لاسجرد، سرخه، سمنان، چاشته خوران، رباط آهوان، رباط قوشه، ده فاروق سلطان، دامغان، ده ملا، غوریان، میامی، الهاک، مزینان، سبزوار، رباط دودر، کلیدر، نیشابور و مشهد عبور کرد.
آثار زیارت شاه عباس بر آبادانی مشهد
تصویری از سکه شاه عباس که بنده شاه ولایت و علی ولی الله بر آن درج شده است
سفرهای مکرر شاه عباس به مشهد اثرات مطلوبی در عمران و آبادانی مشهد داشته است. تامین آب مصرفی مشهد، ایجاد خیابان و اقدام به توسعه صحن عتیق را می توان از مهمترین اقدامات شاه عباس در سفرهای زیارتی دانست. شاه عباس با انتقال آب از چشمه گیلاس و وقف آن بخشی از آب مصرفی حرم مطهر و مشهد را تامین کرد. پس از شاه عباس زائران بسیاری با پای پیاده به مشهد آمدند. واقفان نیز با دیدن مشکلات زائران امام رضا(ع) وقفیاتی در زمینه تامین لباس و خوراک، کمک نقدی و غذای آنان داشتند.
