نقاشی قهوه‌خانه یا خیالی نگاری شیوه‌ای از نقاشی ایرانی با درون‌مایه‌های رزمی، مذهبی و بزمی است که در اواخر قاجار و اوایل پهلوی همزمان با جنبش مشروطهٔ ایران، اوج گرفت. نمونه‌های قابل توجهی از آثار هنرمندان نقاشی قهوه‌خانه‌ای در موزهٔ رضا عباسی نگهداری می‌شود.
به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، پرده‌های نقاشی قهوه‌خانه‌ای در طول تاریخ هنر ایرانی، نقش مهمی در بیان مفاهیم مذهبی و تاریخی ایفا کرده‌اند و نقاشان قهوه‌خانه‌ای عشق و ارادت خود به اهل بیت(ع) را در این پرده‌ها به نمایش گذاشته‌اند، در بین ائمه امام علی(ع) جایگاه خاصی دارند به طوری که در اغلب پرده‌های قهوه‌خانه‌ای دلاوری، عدل وشجاعت آن حضرت ترسیم شده است.
بنابر روایت شیعه نیوز، نقاشی قهوه‌خانه یا خیالی نگاری شیوه‌ای از نقاشی ایرانی با درون‌مایه‌های رزمی، مذهبی و بزمی است که در اواخر قاجار و اوایل پهلوی همزمان با جنبش مشروطهٔ ایران، اوج گرفت. نمونه‌های قابل توجهی از آثار هنرمندان نقاشی قهوه‌خانه‌ای در موزهٔ رضا عباسی نگهداری می‌شود. مبداء این هنر، سنت قصه‌خوانی و مرثیه‌سرایی و تعزیه‌خوانی در ایران است که پیشینهٔ آن به سده‌ها پیش از ایجاد قهوه‌خانه‌ها و چای‌خانه‌ها می‌رسد. این نقاشی به دست هنرمندانی مکتب ندیده پدیدار شد. در اواخر دوران قاجار و اوایل پهلوی همزمان با جنبش مشروطهٔ ایران، این هنر ایرانی اوج گرفت. پس از آن در دهه‌های ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰ خورشیدی، این شیوه مورد توجه هنرمندان مدرنیست ایرانی به ویژه اهالی مکتب سقاخانه قرار گرفت.
پرده‌های نقاشی قهوه‌خانه‌ای، آثار هنری خاصی هستند که در طول تاریخ هنر ایرانی، نقش مهمی در بیان مفاهیم مذهبی و تاریخی ایفا کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین سوژه‌های این نقاشی‌ها، شخصیت‌های مذهبی و تاریخی اسلام هستند که در این بین، تصویر امام علی (ع) در بسیاری از این آثار به چشم می‌خورد. پرده‌های نقاشی قهوه‌خانه‌ای که در فضاهای عمومی، به ویژه قهوه‌خانه‌ها به نمایش درمی‌آیند، در غالب اوقات به نمایش شخصیت‌های مذهبی و وقایع تاریخی پرداخته و نمایانگر شور و شوق مردم در پیروی از آموزه‌های اسلامی است.
تصاویر امام علی(ع) در پرده‌های قهوه‌خانه‌ای به طور ویژه با جلوه‌ای از دلاوری، عدل و شجاعت آن حضرت ترسیم شده است. در این نقاشی‌ها، امام علی(ع) نه تنها به عنوان یک شخصیت مذهبی بلکه به عنوان یک قهرمان ملی و نماد مقاومت در برابر ظلم و فساد نمایش داده می‌شود. یکی از ویژگی‌های برجسته این آثار، تاکید بر قدرت بدنی و روحانی امام علی(ع) است که به شکلی اغراق‌شده و با رنگ‌های پرجنب‌وجوش و خطوط قوی نشان داده می‌شود.
پرده‌های قهوه‌خانه‌ای معمولا در قالب داستان‌های معروف از زندگی امام علی (ع)و وقایع تاریخی همچون جنگ‌های جمل، صفین و نهروان یا صحنه‌هایی از قضاوت‌های آن حضرت، ساخته می‌شوند. در برخی از این آثار، امام علی به همراه یاران وفادار خود، در حال مبارزه با دشمنان اسلام ترسیم می‌شود. صحنه‌های نبردهایی چون جنگ بدر و جنگ احد نیز در این نقاشی‌ها فراوان است، جایی که حضرت علی(ع) به عنوان شجاع‌ترین و نیرومندترین جنگجو شناخته می‌شود.
یکی دیگر از جلوه‌های مهم در این نقاشی‌ها، نمایش امام علی در حال قضاوت و حل اختلافات مردم است. او با چهره‌ای آرام و موقر، به مردم عدالت می‌دهد و این ویژگی‌ها در نقاشی‌ها با تاکید بر چشمان پرصمیمت و نگاه نافذ حضرت علی نشان داده می‌شود. این صحنه‌ها به مخاطب این پیام را می‌دهند که امام علی نه تنها در میدان جنگ، بلکه در میدان عدالت نیز پیشتاز است.
در این پرده‌ها، رنگ‌ها و نقوش به گونه‌ای طراحی شده‌اند که احساساتی چون قدرت، حکمت، شجاعت و عدالت را به مخاطب منتقل می‌کنند. اغلب از رنگ‌های قرمز و طلایی برای نمایش هیجان و قدرت در جنگ‌ها استفاده می‌شود، در حالی که در صحنه‌های عدالت و صلح، رنگ‌های آبی و سبز غالب است تا آرامش و حکمت امام را نمایان کنند.
نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای در اصل نه تنها برای سرگرمی و تزئینات استفاده می‌شدند، بلکه حامل پیام‌های معنوی و فرهنگی بودند که از طریق آنها، مردم به ارزش‌های دینی و اخلاقی خود پی می‌بردند. تصویری که از امام علی(ع) در این آثار به نمایش گذاشته می‌شود، بیشتر از هر چیز دیگری به مردم یادآوری می‌کند که عدالت، شجاعت و پایبندی به اصول اسلامی باید در زندگی روزمره آنها جاری باشد.
در این پرده‌ها، امام علی به عنوان الگویی برای نسل‌های مختلف تصویر می‌شود که نه تنها در تاریخ اسلام، بلکه در فرهنگ و هنر ایران نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. پرده‌های قهوه‌خانه‌ای با خلق تصاویر پر از رمز و راز، به نوعی در حافظه جمعی مردم ایران جاودانه مانده‌اند و همچنان در معرفی ویژگی‌های شخصیتی امام علی و پیام‌های ایشان نقشی بی‌بدیل ایفا می‌کنند.
