در قلب شهر باستانی شنقیط در تانزانیا، مسجدی کهن با مناره‌ای باشکوه قامت افراشته است؛ بنایی که نه‌تنها جلوه‌ای از معماری بومی و اصالت دینی است، بلکه یکی از میراث‌های جهانی ثبت‌شده توسط یونسکو نیز به‌شمار می‌رود؛ مسجدی که قرن‌هاست مهد علم و عبادت در سرزمین شنقیط است.
به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، در میانه شهر باستانی شنقیط که نام آن در سراسر تاریخ با موریتانی گره خورده است، مسجد قدیمی با مناره‌ای بلند قامت برافراشته شده که به این شهر قدیمی ارزشی زیبایی‌شناختی افزوده است؛ ارزشی که به‌سختی بتوان مسجد دیگری را در سراسر کشور یافت که با آن برابری کند.
بنابر روایت شبستان، این مسجد، در طول تاریخ، کانونی برای علم‌آموزی و عبادت بوده و بسیاری از علمای بزرگ شنقیط به آن منسوب‌اند؛ عالمانی که آوازه‌شان در جهان اسلام پیچیده و در دانشگاه‌هایی چون الازهر، اردن، حجاز، سودان و دیگر کشورها مورد تحسین قرار گرفته‌اند.
مسجد شنقیط
مسجدی که از گذشته‌ای کهن و تمدنی ریشه‌دار سخن می‌گوید؛ تجلی اندیشه خلاق مرد شنقیطی که با استفاده از سنگ و گل، بنایی یکپارچه و زیبا ساخت؛ شاهکار معماری که نمونه‌اش را کمتر می‌توان در دیگر مساجد جهان اسلام یافت. این مسجد بیانگر هویتی منحصر به‌فرد است که در ذهن طراح و دستان سازنده آن نهفته است.
مسجدی که با سبک معماری خاص خود ساخته شده تا در برابر گذر زمان، شرایط اقلیمی دشوار و انزوای جغرافیایی تاب بیاورد. این شیوه ساخت موجب شده تا بیش از هشت قرن پابرجا بماند و از همین رو سازمان یونسکو آن را در فهرست میراث جهانی بشر ثبت کرده است.
در دیوار شرقی مسجد، محرابی نیم‌دایره‌ای برای نماز و منبری چوبی برای خطبه‌ها تعبیه شده و در صحن بیرونی نیز محلی برای وضو و خانه‌ای فروریخته که پیش‌تر برای غسل میت استفاده می‌شده است، وجود دارد. همچنین قطعات سنگی حاوی نام برخی از درگذشتگان در کنار مسجد دیده می‌شود.
یکی از ویژگی‌های خاص این مسجد آن است که در دیوارهایش هیچ پنجره‌ای برای نور یا تهویه وجود ندارد؛ در عوض، پنجره‌های کوچکی در سقف گشوده شده‌اند که نور و هوا را به‌ویژه هنگام ظهر به داخل می‌رسانند. مساحت هر پنجره کمتر از ۱۵ سانتی‌متر مربع است و هنگام بارش باران با سنگ‌هایی صیقلی پوشانده می‌شوند تا از نفوذ آب جلوگیری شود.
مئذنه‌ای که برتری شهر را گواهی می‌دهد
این مسجد در مرکز شهر قرار دارد و نمازگزاران از همه نقاط به سوی آن می‌آیند. بنایی مستحکم که کوچک‌ترین نشانی از فرسایش در آن دیده نمی‌شود و به‌سبب عناصر ارزشمند سنتی‌اش، زیبایی چشمگیری دارد.
مناره، ۱۰ متری آن، به‌عنوان نماد موریتانی مدرن شناخته می‌شود. مصالح آن از خارج شهر آورده شده و سازندگان با هنر خود آن را آراسته‌اند؛ در بالای آن چهار تخم شترمرغ نصب شده که بر چهار گوشه مناره خودنمایی می‌کنند و آن را به یادگاری جاودانه بدل ساخته‌اند.
مناره مسجد به‌صورت جداگانه از بنای اصلی ساخته شده و ورودی آن دری کوتاه همانند پنجره‌ای است که به پله‌ها راه دارد. در داخل مناره پنجره‌های کوچکی تعبیه شده‌اند که دید کافی برای پیمودن پله‌ها به سوی سکوی بالایی برای مؤذن فراهم می‌کنند؛ سکویی که مؤذن از آن غروب آفتاب و زمان نماز مغرب را تشخیص می‌دهد. برای نمازهای ظهر و عصر نیز دو سنگ نصب شده‌اند که با رسیدن سایه به آن‌ها وقت اذان مشخص می‌شود.
از بیرون، تنها سنگ‌هایی به‌چشم می‌خورند که بدون استفاده از گل یا سیمان و صرفاً با استحکام ساختاری، به یکدیگر تکیه زده و بنایی فشرده و منظم را شکل داده‌اند. کتب تاریخی می‌گویند ساخت این مناره در دو مرحله انجام شده است؛ ابتدا پایه آن همراه با ساخت مسجد و حدود ۲۰۰ سال بعد، بخش فوقانی آن برای رسیدن به شکل نهایی بنا شد.
مناره‌ای برای علم و عبادت
فراتر از زیبایی معماری‌اش، این مسجد از منظر تاریخی، دینی و علمی اهمیت بسیاری دارد. ساخت آن به سال ۶۶۰ هجری قمری بازمی‌گردد و توسط گروهی از علویان اولیه که وارد موریتانی شدند و شهر شنقیط را بنیان گذاشتند، انجام شد. این شهر به‌تدریج به مرکزی فرهنگی و علمی در منطقه بدل شد و نمود تمدن شنقیط را در خود جای داد.
از زمان تأسیس تا امروز، مسجد شنقیط منبع علم، دعوت و تربیت علما بوده است. هزاران نفر از مردم موریتانی در این مسجد نماز می‌خوانند، به برکت آن متوسل می‌شوند و نزد شیوخ دینی آن‌که علم را از نسل‌های گذشته به ارث برده‌اند، دانش دینی می‌آموزند.
از منبر این مسجد، امامانی برجسته برخاسته‌اند که زندگی‌شان را وقف تبلیغ دین و نشر علم کرده‌اند. کاروان‌های دعوت و جهاد نیز از اینجا راهی مناطق مختلف موریتانی و غرب آفریقا شده‌اند.
